صنعت سنگ ایران دارای مزایای نسبی بسیار بالایی است به دلیل اینکه منابع اولیه این صنعت در کشور به وفور موجود است. منابع اولیه بسیار متنوع از نظر میزان ذخایر بسیار قوی است. در وضعیت کنونی، صنعت سنگ در بازارهای جهانی با توجه به گردش مالی تقریبی ۲۵ میلیارد دلاری جایگاه قابل توجهی در بازارهای جهانی ندارد.

مزیت های رقابت پذیری صنعت سنگ

به نقل از آمارهای اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی ایران حدود دو و نیم میلیارد تن ذخیره کشف شده سنگ های تزئینی موجود است و اگر ذخایر احتمالی را نیز به آن اضافه کنیم به عددی معادل ۴ میلیارد تن می‌رسیم. رقبای ایران در صنعت سنگ کشورهای ترکیه، هند، چین، ایتالیا و برزیل هستند، اما کشور ایران از نظر تنوع سنگ نسبت به رقبای خود برتری داشته و دارای ذخایر سنگ های زینتی است که در دنیا خواهان زیادی دارد. برای نمونه در بخش سنگ های تراورتن، مرمریت و گرانیت انواع رنگ و کیفیت های مختلف در ایران وجود دارد؛ به ویژه در بخش مرمر کیفیت سنگهای ایران بسیار مرغوب و زیبا است. بنابراین آنچه صنعت سنگ ایران را نسبت به دیگر رقیبان برتری می‌دهد داشتن ظرفیت ها و ذخایر متنوع است. معضل دیگر در صنعت سنگ ایران این است که با رقمی کم اشتغال زایی انجام می‌دهد. امروز دولت این تصور را دارد که به منظور ایجاد شغل کند باید به طور میانگین ۲۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری کند اما سرمایه گذاری در صنعت سنگ که امروزه حدود ۳۰۰ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم به آن مربوط است، با عددی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان به ازای هر شغل می‌تواند انجام شود.

وضعیت معادن سنگ ایران

ایران حدود ۲۷ میلیون تن ظرفیت اسمی تولید سنگ دارد و در سال ۹۲ حدود ۱۷ میلیون تن تولید سنگ واقعی داشته که در سالهای اخیر این ظرفیت به دلیل مشکلات موجود کاهش پیدا کرده و در سال ۹۵ به ۱۰ میلیون تن رسیده است. به عبارت دیگر در حال حاضر ایران با ۳۷ درصد ظرفیت اسمی خود در حال تولید سنگ های ساختمانی است اما در اصول سرمایه‌گذاری در یک واحد تولیدی نقطه سر به سر نمی تواند زیر ۵۰ درصد تولید و ظرفیت اسمی باشد. دلیل بسیار مشخص این است که میزان تولید در یک واحد اقتصادی کاهش یافته و به زیر ظرفیت نقطه سربه‌سر کاهش یافته است. طبیعی است که این وضعیت منجر به تعطیلی معادن تعطیل می گردد. علت دیگری که باعث می گردد معادن نتوانند اقدام به تولید اقتصادی کنند به مسایل بخش فرآوری مربوط می‌شود.

مشکلات کارخانه های سنگبری

ظرفیت اسمی بخش تولید صنعت سنگ در ایران اکنون حدود ۱۶۰ میلیون متر مربع است برای تامین مواد اولیه حداقل باید ۲۰ میلیون تن استخراج سنگ وجود داشته باشد. با مشکلاتی که برای بخش معدن به وجود آمده است تولید سنگ ایران به دو میلیون تن رسیده و ظرفیت تولید بخش فرآوری سنگ ایران به حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیون متر مربع تقلیل پیدا کرده است طبیعی است که به دلیل رکود اقتصاد و ساخت و ساز واحدهای فرآوری توان جذب تقاضاهای بیشتر از میزان فعلی را ندارند. اما اگر روند کاهشی در بخش معدن استمرار پیدا کند و واحد های معدنی ایران تعطیل شوند ضربه سنگینی به واحدهای فرآوری خواهد خورد و این واحد ها دچار کمبود مواد اولیه خواهند شد.

ماشین آلات و تجهیزات

درسال‌های رونق بازار داخلی به دلیل بالا بودن قیمت های فروش سنگ استفاده از تجهیزاتی با میزان ضایعات بسیار زیاد برای بیشتر صاحبان این صنعت توجیه پذیر بود و با وجود شدت آسیب های زیست محیطی انگیزه ای برای اصلاح وجود نداشت بنابراین ضرورت استفاده از جرثقیل به جای لودر در معادن یا اره به جای قله بر در کارخانه ها به وجود تاثیر در افزایش میزان استحصال محصول از هر تن سنگ برداشت شده احساس نمی‌شد. با تغییر شرایط و احساس لزوم صادرات در این بخش برای پایین آوردن نرخ تمام شده سنگ باید نسبت به اصلاح تجهیزات بهره برداری از معادن و تولید در کارخانه های سنگبری تجدید نظر کرد. یکی از اصلی ترین مشکلات صنعت سنگ ایران پایین بودن استحصال محصول مناسب از معادن می باشد که در عمل ۱۰ تا ۲۰ درصد می باشد. فرآوری هر تن سنگ خام تنها ۷ تا ۸ متر مربع محصول به دست می دهد شاید بتوان صدها نقطه ضعف برای صنعت سنگ ایران برشمرد اما چهار نقطه ضعف مهم و بازدارنده اصلی در بحث صادرات عبارتند از:

۱. پایین بودن بهره وری و بالا بودن نرخ تمام شده

۲. کیفیت پایین سنگ تولیدی

۳. بسته بندی و زمانبندی تولید

۴. بی توجهی به صادرات ناشی از رونق بازار داخلی

5. بی توجهی به موضوع تخریب زیست محیطی

این در حالی است که حداقل زیرساخت‌های لازم برای حضور در بازارهای جهانی برای صنعت سنگ ایران فراهم است و با به کارگیری مزیت طبیعی، تنوع رنگ و حجم بالای ذخایر معادن سنگ موجود می توان صنعت سنگ کشور را صاحب وضعیت منحصر به فرد در عرصه جهانی کرد.