دورنمای صنعت سنگ تا 1405

سهم ایران از بازار جهانی 35 هزار میلیارد دلاری چقدر است؟ کشور ایران یکی از 10 کشور برتر صنعت سنگ دنیاست و باید برای کسب سهم خود از این بازار خود را تغییر دهد. در شرایطی که میانگین رشد سالیانه صنعت سنگ کشور به بیش از 4 درصد رسیده است، تا سال 1405 بزرگی این بازار به حدود 50 میلیارد دلار خواهد رسید، و ایران برای بهبود سطح رقابت پذیری خود چه برنامه ریزی خواهد داشت؟ سنگ یاب قصد دارد در این مقاله به آن بپردازد.

به گزارش بلومبرگ، چشم انداز ۲۰۳۰ آسیا و اقیانوسیه مهم‌ترین رشد تولید و تقاضا را در بخش صنعت سنگ خواهند داشت. تاکید موسسات تخصصی تحلیل صنعت سنگ ساختمانی از رشد ۶ تا ۵/ ۶درصدی این بازار در آسیا-اقیانوسیه در سال ‌تا سال۲۰۳۰ میلادی حکایت دارد. سنگ های گرانیت و مرمریت به‌عنوان نقاط اصلی تقاضا؛ دو موتور اصلی جهش این بازار هستند که به دلیل رشد شهرنشینی میل به استفاده از سنگ در شهرهای جدید و یا درحال‌ توسعه را بالا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برند. عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ترین محل مصرف سنگ گرانیت در کانترآشپزخانه، محوطه سازی و مهم‌ترین محور مصرف مرمریت در نمای داخلی و سنگفرش واحدهای مسکونی، تجاری و اداری است. از آنجا که شهرهای جدید نیازمند توسعه فضاهای شهری به‌ویژه مراکز خرید و نقاط تفریحی هستند، استفاده از سنگفرش براق و مقاوم زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز فرصت‌های نوآورانه بسیاری برای تولیدکنندگان خلاق سنگ است. با این‌ حال مانع جدی رشد این بخش افزایش تقاضا برای کاشی و سرامیک بوده که به‌عنوان متریال جانشین عمل می‌کند و رشد بازار سنگ را با کندی مواجه می سازد. در عین حال موانع دولت‌ها از استخراج سنگ به دلیل تغییرات اقلیمی و تبعات زیست‌ محیطی موجب ‌شده تا موانعی جدی در برخی کشورها پیش‌ روی صنعت سنگ ایجاد شود.

برخی نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها گویای پتانسیل بالای ایران برای توسعه سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی است، با این‌حال دسترسی اندک به ماشین‌آلات و تجهیزات در کنار رکود بازار مسکن کشور، دو مانع جدی افزایش سرمایه‌گذاری و تولید در این بخش از صنایع معدنی است. این موضوع از آن جهت مهم است که ایران به ‌رغم برخورداری از گسترده معادن مرمریت، گرانیت، تراورتن و اونیکس از ادوات مناسب و به ‌روز برای افزایش سطح کیفیت سنگ و کسب ارزش‌ افزوده بیشتر از آن برخوردار نیست. با وجود تلاش صنعتگران صنعت سنگ هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های واردات ماشین آلات و تجهیزات به واسطه تحریم بسیار بالاست. تورم نیز مصرف داخلی را به‌ شدت کاهش داده تا از دو مسیر صنعت سنگ کشور دچار مشکل باشد. از آنجا که طبق تحلیل موسسه IMARC رشد و گسترش صنعت ساخت و ساز موتور محرک بازار سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی در سرتاسر جهان است و عبور از پاندومی کووید 19 به جهش ساخت و ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز در جهان کمک خواهد کرد.

در عین حال، افزایش تعداد پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مهندسی، تدارکات و ساخت و ساز (EPC) رشد بازار را سرعت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخشد. علاوه‌ بر این، استفاده روزافزون از سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های طبیعی از جمله سنگ های تراورتن، مرمریت و گرانیت برای کف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی واحدها، حیاط خلوت، سنگفرش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، پاسیوها و نمای منازل به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌منظور بهبود جذابیت و رشد حس زیبایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناختی آنها به‌عنوان یکی دیگر از عوامل محرک رشد عمل می‌کند که هرچه تحولات بیشتری به خود ببیند، رشد بیشتر ابعاد بازار را تضمین می‌کند. علاوه‌بر این، روندهای نوظهور بازسازی و احیای خانه نیز تاثیر مثبتی بر بازار جهانی سنگ داشته است. علاوه بر این، معرفی انواع محصولات با طرح‌های مدرن حک‌ شده بر روی سنگ سطح رشد قابل پیش‌بینی بازار سنگ طبیعی را در دوره آتی تقویت ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند.

به‌ طور کلی سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های طبیعی انواعی از سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی و ارگانیک هستند که به‌عنوان اشیای تزئینی و مصالح ساختمانی در ساخت منازل و ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اداری و تجاری استفاده می‌شوند. برخی از انواع رایج سنگ که در این بخش موارد استفاده بسیار چشمگیری دارند عبارتند از: سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آهکی، تراورتن، مرمر، گرانیتماسه‌سنگ، بازالت و... که ایران نیز از قضا منابع عظیمی در برخی از انواع سنگ ها دارد. این سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دلیل برخورداری از چندین ویژگی مانند تراکم بالا، استحکام، شدت رنگ، ظاهر زیبا، سختی، ترکیب رنگ، بافت، ساختار و مواردی از این دست محبوبیت بالایی در بین معماران و مهندسان ساختمان دارند. علاوه‌ بر این، سنگ‌های طبیعی بادوام بوده و با محیط ‌زیست سازگارند، ضمن اینکه نگهداری آنها آسان است و در انواع مختلف با اشکال، بافت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، رنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و طرح‌های گوناگون تصویر متفاوتی از زیبایی را در منازل به جلوه می‌گذارند، در نتیجه همین زیبایی و کاربردهای گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ است که سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تزئینی طبیعی در نمای داخلی، سنگ فرش، مجسمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی، وسایل تزئینی، سرویس بهداشتی، استخر و... مورد‌استفاده قرار می‌گیرند.

در این مسیر نقش نهادهای مردمی در جهت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهی به صنعت سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی ایران حیاتی است. گروه‌هایی نظیر کانون سنگ و تنجمن سنگ ایران و اتحادیه های سنگ سراسر کشور در این زمینه دست بالا را دارند. جالب اینجاست که ایران به‌عنوان چهارمین دارنده منابع سنگ ساختمانی، هیچ شرکت بزرگی در بازار جهانی نداشته، عمده منابع خود را در قالب سنگ خام و یا محصولاتی با درجه کیفی متوسط صادر می‌کند؛ این در حالی است که استفاده از پرینترهای سه بعدی موجب خواهد شد تا بتوان از سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساده درآمدهای چشمگیری به‌دست آورد. کاری که برخی از بازیگران بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی صنعت سنگ آن‌را انجام می‌دهند. سرمایه‌گذاری برخی بازیگران در نسل۴ صنعت و استفاده از ادواتی نظیر پرینترهای سه‌بعدی موجب‌شده تا تحولاتی چشمگیر در فضای خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها رخ دهد و اشکال و ابعادی تازه از دل سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی بیرون بیاید.

با اینکه تحلیلگران عمده فرصت‌های رشد را در کشورهای درحال‌توسعه آسیایی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینند، اما برخی گزارش‌ها از اثر بالای تقاضای مسکن در ژاپن و آمریکا بر بازار جهانی سنگ دفاع می‌کنند. شهروندان این دو کشور به دلیل سطح بالای درآمد سرانه تمایل دارند سنگ را جانشین کاشی و سرامیک کنند. ماندگاری طولانی، زیبایی شناختی و قابل‌اعتماد بودن عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین دلیل این موضوع است. زیبایی استفاده از سنگ برای مجسمه‌سازی البته کمرنگ خواهد شد، در واقع هرچه زمان بگذرد، ساخت مجسمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سنگی و استفاده از آنها در منازل و معابر کمرنگ شده، استفاده از سنگ در نماهای شهری تقویت می‌شود. عمده پژوهش‌های اقتصادی پیرامون صنعت سنگ، تایید می‌کند که نوسازی بال توسعه صنعت سنگ است.

رشد تقاضا برای مصرف سنگ در ساختمان های قدیمی در پاسخ به افزایش تقاضای افراد برای بازسازی و نوسازی خانه رخ خواهد داد. موضوعی که یکی از عوامل اصلی افزایش رشد بازار جهانی سنگ طبیعی طی یک دهه آینده است. به‌عنوان مثال، بر اساس مقاله مرکز مطالعات مسکن هاروارد که در سال‌۲۰۲۱ منتشر شد، رشد هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازسازی و تعمیر خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به ۸/ ۳درصد تا پایان سال‌۲۰۲۱ دور از انتظار نیست. جدیدترین نسخه از گزارش لیرا (Leading Indicator of Remodeling Activity) یا همان شاخص فعالیت بازسازی، نتایجی مشابه را نشان می‌دهد. انجمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سازندگان خانه نیز در کشورهای مختلف پیش‌بینی کردند هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازسازی خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ خانواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای تحت سکونت مالکان پس از وقوع افزایشی ۴‌درصدی در سال‌۲۰۲۱، می‌تواند رشدی ۲‌درصدی را در سال‌۲۰۲۲ شاهد باشد. موضوعی که مستقیما ناشی از مصرف مصالحی نظیر سنگ است، بنابراین نوسازی در سراسر جهان عاملی است که رشد سودآوری را در صنعت سنگ طبیعی در طول دوره پیش‌بینی ایجاد می‌کنند.

 مانع این سودآوری نوسانات تجارت خارجی و شدت‌ گرفتن هزینه حمل‌ ونقل کانتینری است که نقل و انتقال سنگ بین کشورها و قاره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را متوقف یا کند می‌کند. در آمریکا کووید-۱۹ موجب‌شده تا تولید سالانه ۳‌میلیون تن سنگ ساختمانی از معادن مختلف روندی نزولی به خود بگیرد و به محدوده ۳/ ۲‌میلیون تن عقب بنشیند. با این‌حال به‌نظر می‌رسد فضا در حال تغییر است و نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی از بهبود شرایط طبق گزارش موسسه ملی سنگ ساختمانی آمریکا (natural stone institute) دیده می‌شود. موضوعی که نه ‌تنها زنجیره تامین محلی صنعت سنگ را در آمریکا تحت‌تاثیر قرار خواهد داد که کل زنجیره جهانی تولید، فرآوری و مصرف سنگ و در نتیجه متقاضیان جدید و هزینه آنها را متحول خواهد ساخت.

نکته: اندکی بهبود در فناوری‌های فرآوری و طراحی محصولات سنگی می‌تواند درآمد صادراتی کشور از بخش سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تزئینی را از محدوده 300‌میلیون دلار به سطوحی گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر برساند. یکی از این مسیرها، فناوری پرینترهای سه‌بعدی برای ساخت سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دکوری و مجسمه است.